Emeğin Kenti İstanbul: Metropolde Çalışma Hayatının Toplumsal ve Mekânsal Pratikleri

İster eleştirel ister taraftar olsun, kentleşme ve küreselleşme üzerine yapılan pek çok araştırma “dünya ekonomisinin çalıştığına dair ”gizil bir işlevselci" anlayışa dayanmaktadır. Bu düşünce tarzında, küresel ekonominin bazı olumsuz sonuçları öngörülse veya eleştirilse bile, küresel ekonomiye entegre olmak hâlâ tüm yerler için “tek çözüm” olarak sunulmaktadır. Böyle bir yaklaşım, gelişmekte olan ülkelerin kentleri üzerine yapılan çalışmalar için özellikle sorunludur. Benzer bir hatayı tekrarlamamak için öncelikle “çalışan dünya ekonomisi” anlayışına mesafeli yaklaşmak gerekmektedir. Dünya ekonomisi çalışmaktadır, ama bir “sistem” gibi çalışmamaktadır.

Bir kent içinde farklı sektörlerin ve semtlerin gelişmesine yönelik harcanan farklı çabalar ve kaynaklar kentin toplumsal ve mekânsal yeniden yapılandırılmasını şekillendirmektedir. İstanbul örneğinde, kentin gelişimine yön verenler, kenti bir “dünya kenti”,  “finans merkezi” veya bugünlerde “Avrupa Kültür Başkenti” yapmaya daha fazla çaba ve kaynak vakfederken, aynı kentin başka semtlerinde süregelen ekonomik aktivitelerde çalışanlar yeterli düzenlemenin olmadığı iş ortamlarında zor koşullarda çalışabilmekte ve hatta hayatlarını kaybedebilmektedir. Gelişmekte olan sektörlerde bile, “yeni iş ortamları sağlamak” veya  “teşvik” etmek çoğu zaman “girişimcinin” öngörüleri doğrultusunda bir iş ortamı hazırlamak anlamına gelirken, bu ortamda çalışan kişilerin öncelikleri göz ardı edilebilmektedir. Özetle, kentlerin mekânsal yeniden yapılandırılması bu kentlerin tüm sakinleri için “çalışıyor” anlamına gelmemektedir.  

Bu yüzden, bu çalışmada İstanbul’da farklı iş kollarında çalışan kişilerin hayatlarını nasıl sürdürdükleri araştırılırken, bu kişilerin yaşamlarını ve çalışma hayatlarını daha olumlu hale getirebilecek toplumsal ve mekânsal örgülerin neler olabileceği, bu kişilerin kendi deneyimlerinden hareketle irdelenmektedir. Bu sayede, kentte farklı iş ve yerlerde çalışan kişilerin gündelik yaşamları içinde belli toplumsal ve mekânsal pratikleri nasıl yeniden ürettikleri ve onların pratikleri ile egemen toplumsal ve mekânsal pratiklerin nasıl karşı karşıya geldiği veya çeliştiği hakkında kapsamlı bilgi edinmeyi hedefliyoruz. Küresel ekonominin egemen kişi ve kurumları dünya ekonomisinin, toplumların ve kentlerin kendi öncelikleri doğrultusunda yeniden yapılandırılması için sürekli bir çaba içindeyken, benzer bir çabanın kentin içinde hayatlarını sürdürmeye devam etmeye çalışan geniş kesimler için de gösterilmesi gerekmektedir. Aslında, kişiler küresel ekonominin egemen imge ve pratiklerinin değersizleştirdiği veya göz ardı ettiği yer ve mesleklerde hayatlarını sürdürebilmektedir. Kentin mekânsal örgüsü, farklı işlerde çalışan kişiler için belli olanaklar sağladığı gibi engeller de çıkarabilmektedir. Bu tarz bir yaklaşım, öncelikle kentlerde çalışma hayatının etrafında süregelen egemen toplumsal ve mekânsal pratikleri sorgulamamıza yardımcı olacaktır. Öte yandan, küresel ekonomin “çalışmasından” ziyade kent sakinlerinin genelinin refahını sağlamaya yönelik alternatif kentsel kurguların neler olabileceği konusunda çıkarım yapmamıza da olanak sağlayacaktır.

15 Ekim 2010 tarihinde başlanan ve 15 Nisan 2012 tarihinde tamamlanacak olan araştırmamız kapsamında, mavi yakalı işçilikten profesyonel mesleklere kadar farklı iş kollarında çalışanların hayatları 100 meslek (Bkz: meslekler listesine) üzerinden araştırılmaktadır. Kapsamı geniş olan araştırmamızın saha çalışması dönemler arası değişmekle beraber 40 kişilik Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü lisansüstü ve lisans öğrencileri tarafından sürdürülmektedir (Bkz: araştırma grubu listesine).

EMEK VE MEKÂN GÜNLERİ  

27–29 Aralık 2011

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

Sosyoloji Bölümü

27 Aralık 2011

Açılış Konuşması: (10.00 - 10.30)    

Yrd.Doç. Dr.Yıldırım  Şentürk  (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Emeğin Kenti İstanbul: Metropolde Çalışma Hayatının Toplumsal ve Mekansal Pratikleri’  

İstanbul’da Mavi Yakalı İşçiler

I.Oturum (10.30 - 11.45)

Esra Kaya (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

 ‘Bir Mesleğin Elleri Değişirken:  Deneyimli Nasırlardan, Sertifikalı Nasırlara’

Seçil Kalenderoğlu (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

 ‘İstanbul’da Ticaretin Kalbinde Bir Maden: “Altın” ve Geçmişten Bugüne Yolculuğu’

Serra Koçak (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

 ‘Sokaklardan Sitelere: Mobilya ve Marangoz İşçiliğinin İstanbul Seyri’

Çay ve Kahve Molası (11.45 – 12.00)

II.Oturum (12.00 – 13.15)

Özge Öniz(MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘İki Fabrika Deneyimi: Cam İşçiliğinde Değişim Süreçleri ve Aktörler’

Selin Burgaç (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Tekstil İmalatında Kadın Eli: Ümraniye’de Alternatif Bir Deneyim’

Erkan Karabay (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Mavi Yakalı İşçilik Üzerine Notlar’

Öğlen Yemeği (13.15 - 14.30)

III.Oturum (14.30 - 15.30)

Aslı Odman(Boğaziçi Üni., Tarih Bölümü)

'Camekana değil, Emekana Bakmak'

Yrd.Doç.Dr. Hakan Koçak (Kocaeli Üni., Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü)

‘Türkiye İşçi Sınıfı Üzerine Çalışmalar ve Yaklaşımlar”  

Çay ve Kahve Molası (15.30 – 15.45)   

Belgesel Gösterimi (15.45 - 16.45)

‘Bölge’:Yönetmenler Feryal Saygılıgil-Güliz Sağlam’ın Katılımıyla

28 Aralık 2011

İstanbul’da Hizmet İşçileri

IV. Oturum (10.00 -11.30)

Esra Aslan(MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Tezgahtarlıktan Satış Danışmanlığına Değişen Vasıflar ve Pratikler’

Tevrat Asyalı (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Eğitim ve Denetim Penceresinden Çağrı Merkezleri ve Yeni Bir Örgütlülük Deneyimi’

Ayfer Demirbaş (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Geleneksel Kadın Emeği: El İşi Kültürünün Metropolde Yeniden Tanımlanması’

Zeynep Atakül(MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Ev İçi Hizmetlerde Göçmen Kadın Emeği’

Çay ve Kahve Molası (11.30 – 11.45)  

V. Oturum (11.45-13.00)

Hilal Başak  Demirbaş (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘İstanbul’da Din Görevlisi Olmak: Din Görevlilerinin Mekansal Değişimi ve Toplumsal Algı’

Hülya Mete (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Hizmet İşçisi Olarak Polisler: İstanbul’da Polis Olmak’

Mustafa Eren (Bilgi Üni., Kültürel Çalışmalar)

‘Hizmet İşçiliği Üzerine Notlar’

Öğlen Yemeği (13.00 - 14.00)

  

VI. Oturum (14.00-15.00)

Prof.Dr. Murat Güvenç (İstanbul Şehir ÜniversitesiSosyoloji Bölümü)

‘1990’dan 2000’e Mavi Yakalılar Beyaz Yakalılar:Ülke, Metropol ve Mahelle Düzeyinde Değerlendirmeler’

Çay ve Kahve Molası (15.00 – 15.15)   

Belgesel Gösterimi (15.15-16.15)

‘Alamana’: Hilal Demirbaş-Emre Kalemtaş

29 Aralık 2011

İstanbul’da Beyaz Yakalı İşler ve Profesyoneller

VII. Oturum (10.00 -11.15)

Kübra Akalın (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Neoliberalizmin Sağlık Politikalarında Can Çekişenler: Doktorlar’

Sevgi Canpolat(MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Kentin "Ruh"unu Bekleyenler: İstanbulda Psikolog Olmak’

Cansu Meşedilci (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Sermayenin Gözetimindeki  Gazetecilik,  Ayakta Durmaya Çalışırken’

Çay ve Kahve Molası (11.15 – 11.30)   

VIII.Oturum (11.30-12.45)

Esra Gülşener (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Reklamcılar: İmajları Yaratanları Algılamaya Çalışmak’

Duygu Öz (MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Yöneticiler’

Berna Uçarol(MSGSÜ Sosyoloji Bölümü)

‘Beyaz Yakalı İşler ve Profesyoneller Üzerine Notlar’

Çay ve Kahve Molası (12.45 – 13.00)

IX. Oturum (13.00-13.30)

Doç.Dr. Hatice Kurtuluş(İstanbul Üni., Kamu Yönetimi)

‘Orta Sınıfın Mekanda Yeniden İnşası: İstanbul'da Yeni Proleter ve Kapitalist Orta Sınıfın 'Meydan' Savaşı’

Yrd. Doç. Dr. Özgür Müftüoğlu (Marmara Üniversitesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü)

‘Üretim Süreçleriyle Birlikte Değişen Mühendis Emeğinin Sınıfsal Konumu’

Öğlen Yemeği (13.30 – 14.30)

X.Oturum (14.30-16.00)

Panel

Esra Kaya, Esra Aslan, Hilal Başak Demirbaş, Özge Öniz, Cansu Meşedilci

“Emeğin Kenti İstanbul” Araştırmasından Saha Deneyimleri

Prof.Dr. Neşe Özgen

‘Sosyal Bilimlerde Saha Çalışması’

Kapanış Etkinliği 

Sergi: ‘Bizim Objektifimizden: İstanbul’da Çalışmak’

(27-29 Aralık 2011. Bomonti-Sosyoloji Bölümü 3. Kat)

(Düzenleyenler: Tarık Aslan,Bulut Dönmez)

  

İletişim bilgisi: yildirimsenturk@gmail.com

Adres :MSGSÜ Sosyoloji BölümüBomonti Yerleşkesi, Cumhuriyet Mah. Silahşörler  Cad. No: 89, Bomonti, Şişli

Web adresi: www.emekmekan.org